Uzmanlar öfke için ‘itfaiyeci modelini’ öneriyor!
İSTANBUL (İGFA) – Öfkenin, insani bir his olduğunu ve herkeste görülmesinin de beklendiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çocuklarda bile öfke doğal bir halde ortaya çıkar. Öfke ekseriyetle kişinin kendini savunma muhtaçlığı hissettiği, tehdit altında olduğu, endişe yaşadığı yahut inançta hissetmediği durumlarda oluşur. Bu süreçte kişi bir his yaşar, akabinde bu pay bir reaksiyon verir ve en son düşünme etabı devreye girer. Ekseriyetle evvel his, akabinde davranış ve son olarak düşünme süreci işlediği için kişi kusur yapabilir.” dedi.
Öfke sırasında verilen yansılar ortasında küsme, hız asma, bağırma, çağırma yahut azarlama üzere davranışların yer aldığını söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bunlar öfkenin dışa vurum formları olarak kıymetlendirilebilir. Öfke denetimi eğitiminde, bireylere öfkenin doğal ve insani bir his olduğunu, lakin bu hisle nasıl başa çıkılması gerektiğini öğretmeye çalışıyoruz. Kişi engellendiğinde, ruhsal bütünlüğü tehdit altında hissettiğinde yahut birtakım unsurları ve kuralları zedelendiğinde öfke ve tansiyon yaşayabilir. Bu üzere durumlarda kişinin süratli bir halde tahlil yapmayı öğrenmesi değerlidir. Öfke denetiminde başarılı olmak için bu yeteneği geliştirmek gerekir.” diye konuştu.
YARGILANMA KORKUSU ÖFKEYİ TETİKLEYEBİLİYOR!
Öfke denetimi sürecinde bilhassa olumsuz niyet, inanç ya da kalıp yargıları araştırdıklarını lisana getiren Prof. Dr. Tarhan, şöyle devam etti:
“Bir kişi kendini bedelsiz hissedebilir. Bir olayda önemsenmediğini, reddedildiğini ya da küçümsendiğini düşünebilir. ‘Benden hoşlanılmıyor, beni aşağılıyorlar, emeğime hürmet gösterilmiyor’ üzere niyetler geliştirebilir. Birtakım durumlarda ise kişi, kendi kusurlarının ortaya çıkmasını istemediği için öfke duyabilir. Yargılanma korkusu öfkeyi tetikleyebilir. ‘Hatalarım ortaya çıkacak’ tasasıyla öfkeyle reaksiyon veren bireyler olabilir. Lakin bu reaksiyon birçok vakit şuurlu olarak verilmez. Bu bireyler, hürmet görmeleri gerektiğine dair güçlü bir inanca sahip olabilirler. ‘Herkesten hürmet görmeliyim’ niyeti, her olumsuz davranışı saygısızlık olarak algılamalarına neden olabilir. Bu da şahsa mahsus öfkelenme nedenleri ortasında yer alır. Her bireyin öfke sebebi kendine mahsustur ve bu nedenler, kişinin geçmiş tecrübeleri ve algılarıyla şekillenir.”
ÖFKE ANINDA NE YAPILMALI?
Öfkede kişinin evvel hissettiğini, akabinde reaksiyon verdiğini ve son olarak düşünmeye geçtiğini anlatan Prof. Dr. Tarhan, “ ‘ Yangın çıktığı vakit evvel yangının söndürülmesi amaçlanır. Sonra soğutulur ve en son da nedenine bakılır. Öfke durumunda da itfaiyeci modeli ile yaklaşmak gerekiyor. Öfke için itfaiyeci modelini öneriyoruz. Evvel söndür, sonra sebebini araştır” dedi.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişi öfkesinin farkına vardıktan sonra tahlil mümkündür. Lakin depresyon, öfkelilik biçiminde kendini gösterebiliyor. Bu, aslında öfkenin bir hastalık üzere olduğunu gösteriyor.” tabirinde bulundu.
“ÖFKELENDİĞİMİZ HER OLAY, BİR MANADA KABUK DEĞİŞTİRMEK GİBİDİR”
Erkek ve bayan beyinleri ortasında duygusal reaksiyonlar açısından farklılıklar bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bir erkek üzüldüğünde bunu çoklukla öfkeyle söz ederken, bayanlar ıstıraplarını daha direkt bir formda, ağlayarak lisana getirir. Erkeğin öfkelenmesi, aslında incinmiş olduğunun bir işaretidir. Bu durumu, yaralanmış bir evcil hayvanın davranışına benzetebiliriz. Yaralı bir hayvan, sevmediği için değil, incinmekten korktuğu için reaksiyon verir yahut kendine yaklaşılmasını istemez. Erkeklerin öfkesini bu bağlamda anlamak ve gerçek formda ele almak değerlidir.” tabirinde bulundu.
Öfke ve kırılganlık üzere durumların kişinin kendini tanıması ve geliştirmesi için fırsat olduğunu da kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Öfkelendiğimiz her olay, bir manada kabuk değiştirmek üzeredir; bir kazanım ve değişim fırsatıdır. Bu nedenle, öfke anlarında şahıslara çift istikametli bir bakış açısı geliştirmelerini öneriyoruz.” dedi.
‘KIRIK KURABİYE FENOMENİ’…
Birçok tartışma ve öfkenin, aslında yüzeyde görünen nedenlerden çok daha derin duygusal dinamiklere dayandığını da kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çift terapisinde yaşanan bir hadiseyi hatırlıyorum. Tartışma konusu, alışveriş merkezinde tuvalet kâğıdının 6’lı mı yoksa 8’li mi alınacağıydı. Düşünün, bu kadar kolay bir husus öfkeye dönüşmüş. Psikolojide buna ‘kırık kurabiye fenomeni’ denir. Şayet beşerler aslında arbede etmeye hazır bir haldeyse, ‘Bu kurabiye niçin kırık?’ diyerek bile tartışmaya başlayabilirler. Bu cins durumlarda, asıl kıymetli olan art plandaki duyguyu çözebilmektir. Karşı tarafın hislerini önemsemek ve ona kıymet verdiğinizi hissettirmek, bağlardaki tansiyonları azaltır. Yakın ilgilerde düzgün niyetli fikirler (iyi zan) temel olmalı, makus niyetli fikirler (kötü zan) ise istisna olmalıdır. Bu yaklaşım bilhassa dürüst ve palavra söylenmeyen münasebetlerde daha kolay uygulanabilir.” formunda konuştu.
TOPLUM OLARAK ÇOK ÖFKELİYİZ…
“Ne yazık ki, toplum olarak çok öfkeli bir hale geldik.” diyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Oysa bu problemlerin tahlili epeyce kolay; lakin bu bahislere biraz yatırım yapmak ve vakit ayırmak gerekiyor. Kendine yatırım yapmak, mal, mülk ve paraya yatırımdan daha mı kıymetsiz? Mutlaka hayır. Kendimize yaptığımız yatırım, hem ferdi hem de toplumsal olarak en pahalı yatırım olacaktır.” formunda kelamlarını tamamladı.
