ANKARA (İGFA) – TBMM Yapay Zeka Araştırma Kurulu Eskişehir Milletvekili Fatih Dönmez başkanlığında toplandı. Komitenin tematik olarak ilerleme kararı aldığını, bu bağlamda birinci olarak sıhhat temasının ele alınacağını lisana getiren Dönmez, daha sonra eğitim, tarım ve ticaret üzere hususlarda çalışmalar yapacaklarını belirtti.
“Meclis tarihinde bir birinci olacak” diyen Dönmez, TBMM çatısı altında, Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş’un himayesinde bir ‘yapay zeka zirvesi’ düzenlemeyi planladıklarını belirterek, “Komisyonumuzun vazife müddeti tamamlanmadan, muhtemelen Mayıs ayının birinci yarısında tüm paydaşların katılacağı, yurt içinden, yurt dışından çok kıymetli konukların yer alacağı tepemiz olacak. Zirvemizdeki birinci panelin de ‘siyaset ve yapay zeka’ olmasını dilek ediyoruz. Bahisle ilgilenen genel lider yardımcılarını bir masa etrafında bir panelde dinleme isteğindeyiz.” sözünü kullandı.
“YAPAY ZEKA BİR TABİP ÜZERE KARAR VEREBİLİR Mİ?”
Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürü Özgür Sezer, komisyona yaptığı sunumda, Ulusal Mamografi Projesi’ne ait bilgi verdi. 40 yaş üstü bayan hastalar için her 1,5-2 senede mamografi taramasının önerildiğini söz eden Sezer, “Proje ile bu taramalarda yüksek riskli olan hastaları evvelce tespit ederek, radyoloji merkezine manzara geldiği üzere tespit edip, o gün iki radyoloğun önüne düşürüyoruz. Böylece iki göz üzerinden tekrar denetim ediliyor. İmaj çekildikten sonra radyolojinin okuma müddeti var. Biz, bu sistemle bu okuma müddetini minimuma indirdik. Başarımız yüzde 92.” dedi.
“Beyin BT, Kanamalı İnme Yapay Zeka Projeleri”nin olduğunu belirten Sezer, BT manzaralarından inme tespiti yaptıklarını söyledi. Sezer, “Bunu da Teleradyoloji Sistemi ile merkezileştirip radyologların önüne raporlanmadan evvel inme alanlarını gösterecek biçimde kısa müddet içinde canlıya geçeceğiz.” diye konuştu.
Sezer, Sıhhat Bakanlığının “NeyimVar” projesiyle vatandaşların şikayetlerini belirterek yanlışsız doktor, hakikat branş eşleştirmesi yapabildiğini tabir ederek, bu projeyi her geçen gün düzgünleştirmeye çalıştıklarını söyledi. Çalışmaları devam eden BT Toraks Projesi’nin, erken kanser teşhisini amaçladığını lisana getiren Sezer, “Riskli kitleleri evvelden tespit ederek Teleradyoloji Sistemi ile radyologların önüne tavsiye niteliğinde getirmek istiyoruz. Burada en çok zorlandığımız nokta mevzuat kısmı. Yapay zeka bir tabip üzere karar verebilir mi? Yanılgılı karar verirse ne olur? Yabancı negatiflik olmamalı üzere konular var. Bu mevzuda sizlerden de takviye bekliyoruz.” tabirini kullandı.
Bakanlığın bir öteki projesi kapsamında da diş röntgen sineması üzerinden dolgu, çürük yahut kanal tedavisini erken tespit etmeye yönelik çalışma yürüttüklerini söyleyen Sezer, “Eskişehir’de pilot uygulama yaptık, klinik validasyonunu yapmadık. Klinik validasyonu için Sıhhat Hizmetleri Genel Müdürlüğü’müz ile bir arada çalışıyoruz. Diş doktoru uzmanlarıyla bir arada, bizim işaretlediğimiz manzaraları ikinci göz olarak diş doktoru uzmanları da işaretliyorlar. Karşılaştırma sonucunda yüzde kaç başarılı olduğumuz ortaya çıkacak. Muvaffakiyet oranı yüksek olursa tüm Türkiye’ye yaygınlaştırmayı düşünüyoruz.” diye konuştu.
Sezer, Merkezi Doktor Randevu Sistemi’ne (MHRS) yönelik çalışmalara da değindi ve “MHRS’de vatandaş davranış modellemesi üzerine çalışıyoruz. Bunu bilhassa randevu alıp randevusuna gitmeyen vatandaşlarımız için bir davranış modellemesi yaparak ‘ek hangi branşlarda, nasıl fazla randevu açabiliriz?’ üzerine çalışıyoruz.” bilgisini verdi.
Yapay zekada, anne bebek vefatlarına yönelik risk faktörlerini belirlediklerini lisana getiren Sezer, böylelikle potansiyel riskli kümeler ve riskli gebeliklerin ölçümünün amaçlandığını tabir etti. Sezer, “Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü’müzün Konuk Anne Uygulaması var. Bu uygulamada riskli hamileleri doğumdan 3 ay öncesine kadar hastanelerimizde konuk edebiliyoruz. Yüksek riskli tespit ettiğimiz o anneleri, üçüncü basamak pediatrik ağır bakım, yenidoğan ağır bakım olan merkezlerde konuk ederek anne bebek vefatlarını düşürmeyi hedefliyoruz.” dedi.
e-Nabız’a yeni bir özellik getirmeyi planladıklarını söyleyen Sezer, “Mesela, kilo artışınız var yahut tansiyon bilgilerinizde sorun var. Bu tarafta sizi yönlendirecek bir sıhhat asistanı ve uygulaması çalışması yapıyoruz. Olağan, bunların hepsinde klinik validasyon çalışıyoruz. Klinik validasyonda önemli bir oranın üstüne çıkmadığımız takdirde bunları canlıya almayacağız.” sözünü kullandı.
Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürü Sezer, Yapay Zeka Data Analitiği ve Modelleme Platformu’na değinerek şunları söyledi:
“İçinde yapay zekayla ilgili tüm kütüphanelerin bulunduğu ve klinisyenlerin, akademik araştırma vazifelilerinin, bilim adamlarının çalışabileceği bir platform. Bu platforma başvurduktan sonra biz, akademisyenlere sentetik bilgiyle üretilmiş bir örnek veri göstereceğiz, sentetik veri göstereceğiz ve kendileri kendi yapay zeka modelini bu sentetik verisinin içinde istediği üzere yazabilecek, bu kütüphaneyi kullanabilecek ve en sonunda ‘start’ tuşuna basacak. Sonra biz modelin, kodun yüküne bakarak belirli bir Sıhhat Bakanlığının örneklem verisinde bilgi dışarıya çıkmadan, içeride çalışıp yalnızca akademisyene sonucunu göstereceğiz. Böylece hem datayı inançlı halde tutacağız hem de akademisyenlere yapay zeka alanında yahut öteki alanlarda çalışma imkanı tanıyacağız. Uygun bir platform tasarladık. Bu platformumuzu da yaklaşık 2 aya canlıya almayı hedefliyoruz. Platformun taşınabilir versiyonu da olacak.”
Özgür Sezer, Teleradyoloji Sistemi ile ilgili soru üzerine, şu ana kadar bu sistemde 20 milyonun üzerinde MR, tomografi imgesi açan doktorların, tetkik istemekten vazgeçtiğine işaret etti. Sezer, bunun SGK bütçesine katkısının 4 milyar 400 milyon lira olduğunu belirtti.
Başka bir soruya karşılık Sezer, “NeyimVar” uygulamasını şu ana kadar 40 milyon kişinin kullandığı bilgisini verdi.
“İSTEMLERİN YÜZDE 48’İ YANLIŞ, YÜZDE 10’U DA GEREKSİZ”
Sağlık Bakanlığı Türkiye Sağlık Veri Araştırmaları ve Yapay Zeka Uygulamaları Enstitüsü (TÜYZE) Lideri Prof. Dr. Hakkı Muammer Karakaş, Türkiye’nin, OECD ülkeleri ortasında kişi başına en fazla MR ve en fazla BT çeken ülke olduğunu söyledi. Bununla başa çıkmanın mümkün olmadığını lisana getiren Karakaş, yürüttükleri bir projeyle tabiplerin gerçek istem almasını sağlayacaklarını belirtti. Karakaş, şöyle devam etti:
“Hekim, BT isterken nitekim gerçek bir istem yapacak, hakikat bir MR isteyecek. Sağlık Bakanlığı adına geçmiş dönemde yaptığımız araştırmalarda şu ortaya çıktı; Türkiye’de istemlerin yüzde 48’i yanlış, yüzde 10’u da gereksiz. Biz yılda 50 milyon MR ve BT çekiyoruz, bunun 5 milyonu gereksiz. Bilkent Şehir Hastanesinde pilotları yapılıyor. Biz bunları engelleyeceğiz. Böylelikle yılda 1,7 milyar lira tasarruf sağlayacağız. Sadece bu yazılımı Türkiye’de kullanacağız. Dünyanın öbür ülkelerinde kullanılmaya başlandı. Doktor ‘Ben şunu istiyorum.’ diyor. Hekimin istemini tartışıyor, hastanın bütün özelliklerini sistem çekiyor. Sistem, ‘Sen bunu istemişsin lakin en uygunu bunu istemeliydin.’ diyor. ‘Bunu istersen sana 9 puan vereceğim, bunu istersen 5 puan vereceğim.’ üzere…”
Akıllı randevu sistemine ait de bilgi veren Karakaş, sistemin, hastanın yaşına, cinsiyetine, geldiği yere, hatta o sıradaki hava şartlarına bağlı olarak kimin randevuya gelip kimin gelemeyeceğini hesap ettiğini lisana getirdi.
Karakaş, Bakanlığın sistemlerinde artık akıllı pozisyonlamaların olduğunu belirterek, “Yapay zeka, hastaları otomatik olarak makina içinde pozisyonluyor. Bunu, Bağcılar Eğitim ve Araştırma Hastanesinde kullanmaya başladık. Yanlış planları düzelten ya da ‘artefakt’ dediğimiz parazitleri gideren sistemlerimiz de var, ki bunların üzerine TÜSEB’de çalışıyoruz, özel kesim çalışıyor, bilgi teknolojilerinde çalışıyoruz.” diye konuştu.
Fransa’daki bir yazılım sayesinde kırıkların saptandığını ve ortopedistlere kırmızı “Buna müdahale etmek lazım” yahut yeşil “Bunu konuta gönder” ihtarlarının düştüğünü anlatan Karakaş, “Gördüğümüz kadar yazılım dünyada klinik validasyonlardan geçti, kullanılıyor. Biz de bunların bir kısmını Türkiye’de gerek kamu gerek özel gerek kamu ve özeli birleştirerek yapmaya çalışıyoruz.” dedi.
Türkiye’nin sıhhatte üçüncü düzeyde bir otomasyon yaptığını lisana getiren Karakaş, “Dördüncü ve beşinci düzeylerde biraz evvel Fransa’daki örneğini gösterdiğim üzere ful otomasyon olacak ancak bunun için saygıdeğer sizlerin bu Meclis çatısı altında doğal ki buna nazaran mevzuat düzenlemesi, yasa çıkarması gerekecek.” tabirini kullandı.
“ERKEN TANIYA GÖTÜREBİLECEK SİSTEMLER BİZİM İŞİMİZİ KOLAYLAŞTIRIYOR”
AK Parti İstanbul Milletvekili Halit Yerebakan, yapay zekanın bugün ekonomileri, sanayileri, toplumsal yapıları gibisi görülmemiş bir süratte değiştirdiğini söyledi.
Araştırmalara nazaran 2030 yılında dünya üzerinde 375 milyon kişinin iş değiştirmek zorunda kalacağını söz eden Yerebakan, bunun çok büyük bir ölçek olduğunu lisana getirdi. Yerebakan, daha evvelce 50 yılda gerçekleşen değişimlerin, 5 yılda yaşanacağını belirtti.
Meclis Araştırma Komitesinin değerine işaret eden Yerebakan, “Komisyonun kurulabiliyor olması Türkiye’nin burada ne yarıştan kopmak istediğini gösterir ne de yarışta geri kaldığını gösterir. Münasebetiyle hepimiz katkı sağlamak istiyoruz. Sıhhatte envaiçeşit projeler var, sizlerin projelerinizi de dinledim. Fakat ben natürel 14 yıldır sıhhat teknolojilerini geliştirmek üzere de çalışıyorum; 4 patentim var, yurt dışı çalışmaları da yaptım. Artık Türkiye’deki bilim insanlarının ekstra katkılarını da burada tabir edeyim, en azından onların da bugüne kadar ortaya koymuş olduğu, koymaya uğraş ettikleri eserler de burada gündeme gelsin. Çok hoş bir çalışma kümemiz var. Türkiye’den hocalarımız var, yurt dışından hocalarımız var, bilim heyetimizde Harvard Üniversitesi nörolojiden profesör doktor Edip Gürol Hocamız, Queen Mary Üniversiteden, Londra’dan Christos Bourantas var, Michigan Üniversitesinden Venkatesh Murthy var, Türkiye’den de Taylan Hocam, İbrahim Halil Tanboğa, Faysal Şaylık, Can Yücel Karabay üzere isimler ortamızda bulunuyor.” dedi.
Yaşlı bakımında yapay zekanın kullanıldığını lisana getiren Yerebakan, “Çünkü olağan hastanelerde aslında kısıtımız var sıhhat çalışanlarında. Yaşlı bakım merkezlerinde bu kısıt daha da fazla durumda. Daha az beşerle daha çok beşere bakmaya çalışıyoruz. Münasebetiyle buralarda robotik sistemler, erken tanıya götürebilecek sistemler bizim daha da işimizi kolaylaştırıyor.” değerlendirmesinde bulundu.
“GOOGLE İLE GÖRÜŞÜYORUZ DESTEKLEME DURUMU VAR”
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Bilgisayar Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şeref Sağıroğlu da dünya genelinde öngörülerin 2045’te hiçbir hastalığın kalmayacağı istikametinde olduğunu, büyük bilgi dünyasının pek çok hastalığa deva getireceğinin söz edildiğini söyledi.
Türk Beyin Projesi’ne ait bilgi veren Sağıroğlu, proje ile MR çekildiği andan itibaren 3-5 saniye içinde tahlilin yapıldığını, beyin MR’ında olağandışı bir durum varsa bunun anında ilgili doktora bildirildiğini anlattı. Sağıroğlu,”Bunu birinci olarak Gazi Üniversitesinde uyguladık. Aşikâr etaplara geldikten sonra da ikinci fazda standart hale getirip birkaç tıp fakültesi ve şehir hastanesinde uyguladık. İkinci fazı şu anda 5 hastanede çalışıyor. Daha sonra Sıhhat Bakanlığının takviyesiyle tüm kamu hastanelerinde hayata geçirmek istiyoruz.” dedi.
Türkiye’de 800 bine yakın Alzheimer hastası olduğunu söyleyen Sağıroğlu, bunun 10 yıl içinde 5 milyona çıkacağını söz etti. Büyük Lisan Modelleriyle Alzheimer Tespiti Projesi yürüttüklerini ve ilgili yerlere sunduklarını belirten Sağıroğlu, “Destek alamayınca Google’a sunduk. Google ile görüşüyoruz, destekleme durumu var.” diye konuştu. Türkiye’nin, ülkelerin yapay zekaya hazır olma indeksinde 50. sırada bulunduğunu lisana getiren Sağıroğlu, “Yapay zekayla ilgili yapılacak çok iş var. Ben işin başında olduğumuzu düşünüyorum. Bunu ciddiye almalıyız, yatırım yapmalıyız.” tabirini kullandı.